Vestia voor € 1,6 miljard het schip in..!

x

‘De Nederlandse pensioengelden-klungelaars..
Een makkelijke prooi in de handen van Goldman Sachs..?’

Deze kop stond boven ons artikel van 20 Maart jl. Inmiddels lijkt het derivatenschandaal als een rotte plek voort te woekeren in de financiële wereld. Vandaag bleek dat de Stichting Vestia Groep’ zich voor zo’n € 1,6 miljard heeft vergallopeerd met financiële derivaten. Is dit de top van de ijsberg..?

Onkunde bij pensioenbestuurders heeft ertoe geleid dat een aantal pensioenfondsen een slechtere financiële positie heeft dan nodig. De bestuurders dachten het risico van de lage rente voldoende te hebben afgedekt met complexe beleggingsproducten. Die bieden echter minder bescherming dan de bestuurders hadden verondersteld.

De ingewikkelde deriviaten worden niet goed begrepen..! Dat zeggen bronnen in de pensioenwereld, waaronder adviesbureau Towers Watson en vermogensbeheerder F&C, tegen deze krant. Toezichthouder de Nederlandsche Bank (DNB) en brancheorganisatie de Pensioenfederatie bevestigen dat sommige pensioenfondsen een slechtere financiële positie hebben dan nodig was geweest, omdat pensioenbestuurders ingewikkelde derivaten om risico’s af te dekken, niet goed begrepen. DNB zegt fondsen hierop aan te spreken. Om welke fondsen het gaat en hoeveel het er zijn, willen de deskundigen en DNB niet zeggen. De verkeerde inschatting van de werking van de derivaten verklaart voor een deel de lage dekkingsgraad waarmee sommige pensioenfondsen kampen.

Naar onze mening zijn de financiële derivaten niets anders dan financiële oplichting. Deze financiële ‘producten’ zijn zó ingewikkeld dat er maar heel weinig mensen zijn die preciés weten wat er onder de dikke pakken financiële voorwaarden zit die onlosmakelijk onderdeel uitmaken van deze derivaten..! Nu het verhaal van Vestia, zoals dat vandaag in de kwaliteitskrant het FD werd gepubliceerd.

x

Vestia voor € 1,6 miljard het schip in..!

2012 © Financiële Dagblad

x

Zo’n 80% van de complexe beleggingsproducten die woningbouwcorporatie Vestia heeft, zijn overbodig en voor een deel speculatief.Deze derivaten moeten worden afgebouwd. Als dit per direct zou moeten gebeuren, kost dat Vestia € 1,6 mrd. De vraag is inmiddels, buiten Vestia om, voor hoeveel Euro’s pensioenfondsen in den lande het schip in zullen gaan. Het is op dit gebied namelijk ijzig stil..! Inmiddels is bekend dat de Vestia-portefeuille uit een wirwar van complexe financiële producten bestaat, die soms niets meer met het financiële beheer van een sociale woningstichting te maken hebben. Dit stellen ingewijden tegenover het Financiële Dagblad.

Overbodige derivaten
Naar nu blijkt is slechts een vijfde deel van de derivaten passend gezien de grootte van de leningenportefeuille van de woningcorporatie. De rest van de derivaten in de portefeuille is overbodig of speculatief. Het is moeilijk en duur om van de derivaten af te komen. Aangezien de totale portefeuille een negatieve waarde van € 2 mrd heeft, dreigt bij een snelle afwikkeling van de overbodige en speculatieve contracten uit de portefeuille een strop van € 1,6 mrd voor Vestia.

Het gebeurt vaker dat instellingen die veel moeten lenen zoals een corporatie, bij financiering van vastgoedprojecten, een rentecontract (‘swap’) afsluiten. Want het is feitelijk goedkoper om geld te lenen met een variabele rente en die vervolgens vast te zetten met een swap, dan om een lening met een vaste rente af te sluiten zoals een particulier doet. Maar dan is het wel zaak dat deze zaken geregeld worden bij een degelijke financiële instelling/bank en dat dit wordt gedaan door vakkundige mensen. Aan beide punten lijkt hier bij Vestia in de verste verten niet te worden voldaan..!

Swapcontracten
Bij zo’n swap betaalt de woningcorporatie een vaste rente en krijgt daar een variabele rente voor terug. Met die variabele rente betaalt de woningcorporatie de lening, die is afgesloten voor het vastgoedproject. Met andere woorden: Vestia beschermt zich tegen een rentestijging. Ander partijen in de markt, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, willen zich juist beschermen tegen een daling van de rente en zij sluiten omgekeerde swaps af. En Vestia had vreemd genoeg beide soorten swaps, dus zowel swaps waarbij de corporatie de vaste rente betaalde als de vaste rente ontving, zo blijkt uit het jaarverslag uit 2010. De hoeveelheid swapcontracten staat bij Vestia dan ook niet in verhouding tot de leningenportefeuille. Het overgrote deel diende niet het doel dat dit soort derivaten normaal gesproken dient.

‘Cancelable swap’
Het ging van kwaad tot erger. Met swaps koopt een corporatie een soort verzekering. Op enig moment is Vestia zelf voor verzekeraar gaan spelen. Naast overbodige gewone swaps heeft de woningcorporatie namelijk ook exotische producten afgesloten, die speculatieve doeleinden lijken te hebben gehad. Dat deed Vestia bijvoorbeeld met de zogenoemde cancelable swap, een soort optie. Voor Vestia leek deze cancelable swap aantrekkelijk, omdat de woningcorporatie een lagere vaste rente hoeft te betalen. Daar staat echter een groot nadeel tegenover. De bank heeft namelijk het recht om de swap vanaf een bepaalde periode op te zeggen. Zonder reden. Dat doet de bank natuurlijk alleen wanneer het voor haar gunstig en dus voor Vestia ongunstig is.

Complex product
Voor de liefhebber: een cancelable swap is eigenlijk een combinatie van twee derivaten, namelijk een gewone swap en een optie op een tegengestelde swap, ook wel swaption genoemd. Vestia schreef dus opties. Opties schrijven, dat is normaal alleen weggelegd voor grote beleggers omdat de risico’s groot zijn. Volgens ingewijden is het dan ook ‘niet passend binnen het risicobeleid van een woningcorporatie’. Bovendien gaat het om een complex product, dat de woningcorporatie afhankelijk maakt van grillen van de bank.

Wat gebeurt er op het moment dat de bank de cancelable swap opzegt? Vestia raakt dan een swap kwijt die aan een lening voor een vastgoedproject was gekoppeld. Dat betekent dat de rentelasten opeens niet meer zijn vastgezet. Het is dus een product waarmee op speculatieve wijze een lager rentetarief wordt verkregen, maar waar bij opzegging een probleem ontstaat.

Vreemde zaken
De portefeuille van Vestia telt nog vreemdere zaken. Er zitten ook ‘index rate swaps’ in. Dat lijkt puur gokken, want met het vastzetten van een variabele rente heeft het niets meer te maken. Het gaat hierbij om een swap waarbij Vestia de variabele rente krijgt en in ruil daarvoor een vaste rente plus of min een bepaalde index terugkrijgt. Het is dus compleet afhankelijk van de index of Vestia per saldo geld ontvangt of juist moet betalen. Vaak zitten hier wel een boven- en ondergrens aan.

Om wat voor index het precies gaat is onduidelijk. Aangezien er in het jaarverslag wordt gesproken van index interest rate swaps, gaat het waarschijnlijk wel om een rente-index. Bijvoorbeeld een index waar gespeculeerd wordt op toekomstige marktrentes. Zo worden de rentelasten van Vestia afhankelijk van de prestaties van een bepaalde index. Deutsche Bank zou dit soort index gekoppelde producten hebben verkocht.

Zorgvuldig beheer..?
Deze complexe, grote portefeuille vraagt om een zorgvuldig beheer van meer dan een persoon. Ook daar schoot Vestia tekort, aangezien het beheer in grote mate door verdachte Marcel de V. werd gedaan. Ingewijden menen dat er voor een goed beheer minstens zes fulltime mensen op de portefeuille hadden moeten zitten. Om inzicht te krijgen in de technische aspecten van bepaalde soorten derivaten is voor dit artikel gesproken met drie derivatendeskundigen. Verder zijn ingewijden rond Vestia geraadpleegd. Risicobeheerder Cardano is vanaf december 2011 betrokken bij Vestia. Sindsdien is de derivatenportefeuille, en daarmee het liquiditeitsrisico, al gereduceerd, zo laat het bedrijf uit Rotterdam weten. Verder kan Cardano niets zeggen over de portefeuille vanwege de rol die het bedrijf nu voor Vestia vervult.

Hoe verder met de portefeuille?
Het percentage overbodige en speculatieve producten is groter dan eerder werd verondersteld. Slechts ongeveer 20% van de portefeuille dient het doel om het renterisico van leningen af te dekken en hoeft dus ook niet te worden afgebouwd. In een reactie zegt Vestia dat ze geen uitspraken doet over de derivatenportefeuille zolang het feitelijke en forensische onderzoek loopt. Maar inmiddels spreken we hier gewoon over 80% van de portefeuille, ofwel zo’n ‘slordige’ € 1,6 miljard..!!

Het is nog altijd ongewis hoe het nu verder moet met de portefeuille van Vestia. Eerst moet duidelijk worden of de contracten juridisch worden opengebroken vanwege de fraude, waarvan Vestia-treasurer Marcel de V. wordt verdacht.

Als dit niet gebeurt, zijn er twee scenario’s. Of de overheid gaat achter Vestia staan en onderhandelt met de banken om tot een bevredigende afwikkeling te komen. Of Vestia blijft doormodderen en verkleint de portefeuille stukje bij beetje. Zo’n langzame afbouw is riskant als de rente verder daalt, wordt doormodderen gevaarlijk. De waarde van de derivaten wordt dan steeds negatiever, waardoor Vestia meer onderpand moet storten bij banken. Vestia loopt dan het risico failliet te gaan.

Onderhandelingen
Er is dan niet alleen de urgentie om tot een onderhandelingsresultaat te komen voor Vestia en de overheid, maar ook voor de circa dertien banken die zaken hebben gedaan met Vestia. Zij lopen dan immers het risico dat hun derivatenportefeuille uit balans raakt. Tegenover elke derivaat van Vestia dat bij de bank positief in de boeken staat, heeft de bank ook een derivaat met een negatieve waarde uitstaan. Bijvoorbeeld bij een pensioenfonds.

* * *